Vincent Van Gogh ile Birlikte Zeytin Ağacının Gölgesinde

“İncire ve Zeytine ant olsun” Kur’an’da “Tin Sûresi” böyle başlar.

“Herkese aidim ve kimseye ait değilim, 

Siz gelmeden önce de buradaydım, 

Siz gittikten sonra da burada olacağım.”

Homeros

Hiçbir ağaç, insanlık tarihinde zeytin ağacı kadar kutsal kabul edilmemiş ve üstüne bu kadar efsane yaratılmamıştır. Dini kitaplar insanlık için zeytinin önemini vurgularlar. Mitolojik öykülerde zeytin, zeytin ağacı ve zeytinyağı kutsaldır. Antik çağa ait sağlık kitaplarında en çok zeytinin adı geçer, çağa ait paraların coğunda bir bereket sembolü olarak zeytin dalı vardır, paradan önce zeytinyağının adı ”sıvı altın”dır… Büyük ressamlar zeytin ağacını tuvallerine taşımaktan büyük zevk duyarlar. Sanat tarihinin her alanında, minyatürden freske varana kadar zeytinin her anı sanat yoluyla sunulmuştur.

Vincent van Gogh doğayla barışık biriydi. Tarlaları, ağaçları, köylüleri sıklıkla resmetti. Ama en çok zeytin ağaçlarıydı tuvaline aktardıkları. Bu resimler, van Gogh'un doğaya olan sevgisini ve sanat yoluyla teselliye olan inancını gösterir. Van Gogh, bu eserlerini Güney Fransa'daki zamanının en iyileri ve en önemlileri arasında saymıştır. Hollandalı sanatçı (1853-1890), 1889'da, Saint-Remy-de Provence'daki psikiyatri hastanesinde kaldığı süre boyunca zeytin ağaçlarını resmetti. Depresyondan muzdaripti ve muhtemelen şiddetli bir psikoz içindeydi. Onun için bu zor zaman boyunca, doğa da rahatlık ve destek buldu. Zeytin ağaçları da onun için bir direniş sembolü oldu.

Hastanenin çevresinde çok sayıda zeytin ağacı vardı. Ressam, kemikli gövdelerine, renklerine ve güneş ışığının mavi-gri yapraklar üzerindeki etkisine hayran kaldı. Kardeşi Theo'ya "Zeytin ağaçları çok karakteristik ve onlara hakim olmak için her türlü çabayı gösteriyorum" diye yazdı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca düzenlenen Gaziantep Gastronomi ve Kültür Yolu Festivali kapsamında Erkan Doğanay küratörlüğünde Vincent van Gogh’un zeytin ağaçları üzerine özel 1 sergi projesi hazırlandı. Modern sanatın en büyük isimlerinden Vincent van Gogh doğayla barışık biriydi. Tarlaları, ağaçları, köylüleri sıklıkla resmetti. Ama en çok zeytin ağaçlarıydı tuvaline aktardıkları. Vincent van Gogh ölümünden kısa bir süre önce çalışmış olduğu otuza yakın zeytin ağacı yapıtını günümüz çağdaş sanatçıları yorumladılar.

Herhalde zeytin ağacı hakkında en çok düşünen ve çalışan ressam da Vincent Van Gogh’tur. Aylarca Saint Remy’de zeytinlikleri resmetmek için çalışır, zeytin ağacıyla alakalı onlarca resim yapar. Yaptığı etüdleri, kardeşi Theo’ya gönderir ve şöyle yazar:  “Zeytin ağacı bizim Kuzey’deki söğüt kadar değişken. Bilirsin söğüt, ilk ağızda monoton görünmesine karşın çok çarpıcı bir ağaçtır ve içinde yetiştiği yöreyle tam uyum içindedir. Şimdi, bizim oralarda söğüt neyse, zeytin ile selvi de burada aynen o anlama geliyor. ” 

Hiçbir ağaç, insanlık tarihinde zeytin ağacı kadar kutsal kabul edilmemiş ve üstüne bu kadar efsane anlatılmamıştır. Mitolojilerde zeytin ağacı, zeytin ve zeytinyağına dair çok sayıda hikaye anlatılır. Bütün kutsal kitaplar zeytin ağacının bolluğu, adaleti temsil etmesini, sağlığın, refahın, bilgeliğin, aklın ve barışmanın sembolü olduğuna değinir ve insanlık için zeytinin önemini vurgular “İncire ve Zeytine ant olsun” diye başlar Kur’an’da Tin Suresi.

“Efsaneye göre Hz. Havva ile birlikte yasak meyveyi yiyerek cennetten kovulan Hz. Adem, Tanrı’dan kendisini ve tüm insanlığı bağışlamasını diler. Oğlu Şit’i cennet bahçesine gitmesi için görevlendirir. Cennet bahçesinin bekçiliğini yapan melek, Şit’in duası üzerine ona üç tohum verir. Melek, bu tohumları Şit’e verir ve babası öldüğünde onu toprağa gömmeden ağzına yerleştirilmesi gerektiğini söyler. Adem kısa süre sonra ölünce, Hebron Vadisi’ne gömülürken ağzına bu üç tohum konulur ve gömüldüğü yerde üç ağaç yeşerir; zeytin, sedir ve servi. Bu ağaçlar Tanrı ve insan arasında barışı sağlamıştır.”

Sanatçılar:

Seren Ceren Asyalı

Fırat Bingöl

Pınar Bora

Burçin Erdi

Özgür Eryılmaz

Bahri Genç

Serhat Gökçaylar

Deniz Gökduman

Can Deniz Güven

Mahir Güven

Devabil Kara

Serdal Kesgin

Gülen Kesova

Metin Kılıç

Selmani Baki Kocaispir

Ünal Kuş

Deniz Pireci

Çiğdem Sarıçiçek

Şevket Sönmez

Melihat Tüzün

Mehmet Yıldırım